Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗ ΛΕΡΟ

(Στοιχεία, από το βιβλίο “ΤΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΛΕΡΟΥ”  του Μανόλη Ήσυχου)

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΤΗ ΛΕΡΟ ΤΟΝ 18^ο ΚΑΙ 19^ο ΑΙΩΝΑ

Η Λέρος, στον τομέα της Εκπαίδευσης, έχει να επιδείξει πλούσια δραστηριότητα., που οφείλεται στο αδιάλειπτο ενδιαφέρον των ξενιτεμένων παιδιών της να «προικίζουν» τα Σχολεία της γενέτειράς τους με διάφορα χρηματικά ποσά, αλλά και στη φιλομάθεια των Λερίων.

Η άνθιση των Γραμμάτων στο νησί κατά τον 17^ο , 18^ο και 19^ο αιώνα αποδεικνύεται από τα μεγάλα ονόματα των δασκάλων, που δίδαξαν στα Σχολεία του και από τα διδασκόμενα μαθήματα σ' αυτά.

Στο τέλος του 17^ουαιώνα στη Σχολή της Παναγιάς Κάστρου ο Σπανδωνής δίδαξε Ελληνικά, Λογική του Αριστοτέλους, Αριθμητική και Ιστορία.

Στην αρχή του 18^ου αιώνα ονομαστοί δάσκαλοι ήσαν οι:  Νικήτας Πέτρου ο Λέριος, ο Γαβριήλ Καρνίτης, o Πάτμιος Δανιήλ, φιλόσοφος και πολυμαθέστατος, μετέπειτα Επίσκοπος Σεβαστείας

  Δάσκαλοι έξω από το "Νικολαΐδειο" (1945-1950)

και Μητροπολίτης Βιζύης, ο Επίσκοπος Λέρνης Ιγνάτιος, λόγιος και άριστος μουσικός.

To 1838 η Κοινότητα  της Λέρου ανεγείρει οικοδόμημα που στέγασε τα σχολεία: «Ελληνικόν» και «Αλληλοδιδακτικόν». Μαρμάρινη επιγραφή πάνω από την είσοδο έγραφε: «Η ΠΗΓΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ, Ο ΧΟΡΗΓΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ, ΛΕΡΙΟΙ  ΜΟΥΣΑΣ ΤΙΜΩΣΙ». Από το 1865 λειτουργούσε «Παρθεναγωγείο», στο οποίο φοιτούσαν 200 περίπου κορίτσια.

Τα Σχολεία των αρρένων ήταν το «Αστικόν Σχολείον» (1880), στο οποίο φοιτούσαν 350 μαθητές και  το «Ελληνικόν Σχολείον» (1882 ή 1884) στο οποίο φοιτούσαν 70 μαθητές και αποτελούσε τον κατώτερο κύκλο της Μέσης Εκπαίδευσης, με διευθυντή Σχολάρχη.

Ο παπα-Μάρκος με συναδέλφους του και μαθητές του

Στο Κτίριο της Αστικής Σχολής, που σήμερα στεγάζει το Αρχαιολογικό Μουσείο, υπάρχει εντοιχισμένη η εξής μαρμάρινη επιγραφή: 

«ΑΣΤΥΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΝ ΛΕΡΩ, ΙΔΡΥΘΕΙΣΑ ΔΑΠΑΝΗ ΤΗΣ ΕΝ ΚΑΪΡΩ ΛΕΡΙΑΚΗΣ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑΣ ΕΝ ΕΤΕΙ 1882».

Ο 19^ος αιώνας τελειώνει και ο κώδικας των ευεργετών είναι γεμάτος ονόματα και δωρεές. Με την πάροδο των χρόνων συντελείται η αναγέννηση των Σχολείων της Λέρου. Έτσι το 1890 ο Βασίλειος Νικολαϊδης, Λεριός «εξ Αιγύπτου», χτίζει το «Νικολαϊδειον Παρθεναγωγείον», ένα από τα καλύτερα Παρθεναγωγεία της Ανατολής και το προικίζει με 1.000 χρυσά εικοσάφραγκα το χρόνο, για τη συντήρησή του

Δάσκαλοι έξω από το "Μαλαχίειο" (1950-1960)

Το 1910-1912 ο Θεόδωρος Γ. Μαλαχίας χτίζει το λαμπρότερο Νηπιαγωγείο του Αιγαίου, το «Μαλαχίειο Νηπιαγωγείο» και συγκαταλέγεται στους Μεγάλους Ευεργέτες του νησιού.

                                           ΙΤΑΛΟΚΡΑΤΙΑ

Το 1912 αρχίσει η ιταλική κατοχή. Στη Λέρο τότε λειτουργούσαν 7 σχολεία με 8 δασκάλους και 7 δασκάλες, 490 μαθητές και 300 μαθήτριες.

Το 1913 ιδρύεται το Ημιγυμνάσιο Λέρου, το οποίο στα 1929 αναγνωρίζεται σαν πλήρες Γυμνάσιο και λειτουργεί μέχρι το σχολικό έτος 1933-1934.   Το 1926 οι Ιταλοί εισάγουν υποχρεωτικά τη διδασκαλία της Ιταλικής γλώσσας στα Εκπαιδευτήρια της Δωδεκανήσου, ενώ το 1937 τα ελληνικά σχολεία μετατρέπονται σε ιταλικά και απαγορεύεται η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, για να επαναλειτουργήσουν, με την άδεια των Γερμανών, ως «Ελληνικές Σχολές Λέρου»  το 1943-44.

Eκείνα τα δύσκολα χρόνια, μια πλειάδα δασκάλων και δασκαλισσών, κάτω από αντίξοες συνθήκες, προσέφεραν τις υπηρεσίες τους, διδάσκοντας στους μαθητές τους τα Ελληνικά Γράμματα, τον Ελληνικό Πολιτισμό και την Εθνική μας Ιστορία, με πίστη και αυταπάρνηση.

Αξίζει ιδιαίτερη ευγνωμοσύνη και ύψιστη τιμή σε όλους αυτούς, που μόχθησαν για να εδραιωθεί η Ελλάδα στα πολύπαθα νησιά μας και να διατηρηθεί άσβεστη η φλόγα της παιδικής ελληνικής ψυχής.

Σήμερα λειτουργούν στη Λέρο 4 Δημοτικά, 6 Νηπιαγωγεία, 2 Γυμνάσια, 1 Γενικό Λύκειο και 1 ΤΕΕ.

Γυμναστικές επιδείξεις στην αυλή του "Νικολαΐδειου" τη δεκαετία του '60

         Μαθητές στην τάξη με τους δασκάλους τους (1965).